Wisłoka - prawobrzeżny dopływ Wisły

Charakterystyka zlewni Wisłoki

Wisłoka - prawobrzeżny dopływ Wisły w 226,9 km jej biegu

Długość rzeki - 163,6 km
Źródła - Beskid Niski - na wysokości 575 m npm u podnóża Dębiego Wierchu
Dorzecze - całkowita powierzchnia przy ujściu do Wisły - 4110,2 km2, 166 zlewni cząstkowych
Ujście - Wisła w okolicy wsi Ostrówek - 154 m n.p.m.

Górna część zlewni Wisłoki to górzyste tereny leśne. Na obszarze Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej i w dalszym biegu rzeka płynie między polami uprawnymi i łąkami oraz przez tereny zabudowy mieszkaniowej.   W dolnym biegu koryto rzeki jest obwałowane. W zlewni Wisłoki występują obszary o cennych walorach przyrodniczych, prawnie chronione. Obszar źródliskowy rzeki położony jest  w granicach Magurskiego Parku Narodowego. Południowo – wschodnia część zlewni to fragment Jaśliskiego Parku Krajobrazowego. Znaczny obszar zlewni jest chroniony ze względu na walory krajobrazowe. Południową część zajmuje Obszar Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego. W środkowej części zlewni rozciągają się  znaczne fragmenty Obszarów Chronionego Krajobrazu: Pogórza Strzyżowskiego i Pogórza Ciężkowickiego. Dalej w kierunku południowym, w lewostronnej zlewni jest fragment Przecławskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu a w prawostronnej zlewni część Mielecko – Kolbuszowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.


Główne dopływy - Ropa, Jasiołka, Wielopolka, Tuszymka, Grabinianka (Czarna), Dulcza.
Ludność - obszar obejmuje 556 miejscowości (w tym 9 miast o liczbie ludności poniżej 50 tys.), w których zamieszkuje łącznie ok.604 tys. mieszkańców
Cechy rzeki - znaczne zasoby wodne lecz nierównomiernie rozłożone w czasie, co ogranicza możliwości ich pełnego wykorzystanie oraz częste i duże zmiany stanów wody, co skutkuje procesami erozyjnymi koryta, brzegów i dna doliny rzecznej.

Powiaty w zlewni Wisłoki :
województwo małopolskie(4): dąbrowski, gorlicki, nowosądecki, tarnowski
województwo podkarpackie(8): dębicki,  jasielski, kolbuszowski, krośnieński, mielecki, ropczycko-sędziszowski, sanocki, strzyżowski

Ze względu na intensywność gospodarki i związane z nią wielkości potrzeb zaopatrzenia w wodę i ilości odprowadzanych ścieków (wpływ antropopresji), zlewnię Wisłoki można podzielić na dwa zróżnicowane obszary:
I - górnego biegu Wisłoki - obszar do ujścia Ropy (105,00 km) i Jasiołki (104,oo km), o powierzchni 206 400 ha, w którym położonych jest 337 miejscowości (w tym 4 miasta - Gorlice, Biecz, Dukla, Jedlicze - o liczbie ludności poniżej 50 tys.), zamieszkiwanych łącznie przez ok.305 tys. mieszkańców. Obszar ten tworzą 92 zlewnie cząstkowe.
II - środkowego i dolnego biegu Wisłoki - obszar od ujścia Ropy  i Jasiołki do ujścia Wisłoki do Wisły. Obszar ten obejmuje 74 zlewnie cząstkowe o łącznej powierzchni 283 800 ha. W 219 miejscowościach, w tym w 6 miastach - Jasło, Pilzno, Dębica, Sędziszów Małopolski, Ropczyce, Mielec - zamieszkuje ok.298 tys. mieszkańców.

Zlewnia górnej Wisłoki to w przeważającej części tereny leśne, prawnie chronione w ramach Magurskiego Parku Narodowego oraz jego otuliny. W rejonie otuliny, w niektórych miejscowościach jeszcze do połowy lat 80-tych prowadzono intensywną działalność rolniczo-hodowlaną - obecnie zaniechaną.  Na tym terenie obecnie o stanie czystości wód rzeki Wisłoki decydują głównie zanieczyszczenia obszarowe oraz socjalno-bytowe odprowadzane z miejscowości położonych w jej dolinie. O jakości wód rzeki poniżej Jasła decydują jednak zanieczyszczenia komunalne odprowadzane z miast oraz przemysłowe (przemysł rafineryjny, chemiczny, przetwórstwa rolno-spożywczego) z zakładów znajdujących się powyżej.
W środkowym biegu rzeka przepływa przez tereny rolnicze, odwadniając poprzez swoje dopływy lekko pagórkowate tereny zalesione i jest odbiornikiem niewielkich ilości ścieków socjalno-bytowych i komunalnych, między innymi z Brzostka oraz Pilzna.
W dolnym biegu nad rzeką zlokalizowane są miasta Dębica i Mielec, a więc o stanie jej czystości na tym odcinku decydują zanieczyszczenia komunalne i przemysłowe (przemysł chemiczny, przetwórstwo spożywcze itp.) z tego rejonu.

Główne dopływy rzeki WISŁOKI
Ropa - lewobrzeżny dopływ Wisłoki w 105,0 km jej biegu. Długość Ropy wynosi 78,7 km. Zlewnię Ropy tworzy 45 zlewni cząstkowych, o łącznej powierzchni 97 000 ha. Obszar ten w 149 miejscowościach (w tym 2 miasta liczące poniżej 50 tys. ludności - Gorlice i Biecz) zamieszkuje ok. 143 tys. mieszkańców. W 1994 roku na Ropie został utworzony  zbiornik wyrównawczy Klimkówka o pojemności całkowitej 43,5 hm3
Jasiołka - prawobrzeżny dopływ Wisłoki w 104,0 km jej biegu. Zlewnię Jasiołki tworzą 24 zlewnie cząstkowe, o łącznej powierzchni 51 300 ha. Obszar ten w 160 miejscowościach (w tym 2 miasta liczące poniżej 50 tys. ludności - Dukla i Jedlicze) zamieszkuje ponad 127 tys. mieszkańców.
Wielopolka - prawobrzeżny dopływ Wisłoki w 44,7 km jej biegu. Długość Wielopolki wynosi 53,7 km. Wielopolka bierze początek na Pogórzu Strzyżowskim na wysokości 400 m npm. Koło Ropczyc rzeka opuszcza Pogórze i wpływa do Kotliny Sandomierskiej. Zlewnia Wielopolki przy ujściu do Wisłoki, na wysokości 190 m npm, wynosi 48 610 ha.
Tuszymka - prawobrzeżny dopływ Wisłoki  w  38,2 km jej biegu. Powierzchnia zlewni Tuszymki przy ujściu do Wisłoki wynosi 14 400 ha.

Dorzecze Wisłoki jest od średniowiecza miejscem osadnictwa, szczególnie w górnym jej biegu. Zlokalizowano kilka wielodziałowych grodów, określonych mianem Wietrzno. Jednolitość ich formy, konstrukcji wałów, zbliżone rozmiary przy stosunkowo słabym zasiedleniu zaplecza, wskazują, że stanowiły one militarną osłonę zachodniej rubieży  znacznego skupiska (plemienia) stwierdzonego w rejonie Przemyśla. Tu wymienia się grodziska w Brzezowej, Przeczycy i Trzcinicy.

Większe wylewy: 1602, 1611, 1685, 1717, 1721, 1772, 1774, 1812, 1813, 1839, 1843, 1845, 1867, 1868, 1884, 1902, 1903, 1906, 1908,1934, 1947 , 1948, 1960, 1966, 1970, 1972, 1973, 1974, 1980, 1997, 1998, 2000, 2001, 2006, 2007, 2010.


MOST NA WISŁOCE w Woli Mieleckiej, budowla służąca przeprowadzeniu drogi z Mielca w kierunku zachodnim nad rzeką Wisłoką. Pierwszy stały most (drewniany) na rzece Wisłoce został zbudowany przez Austriaków około 1887 r., głównie dla  potrzeb wojska, w związku z przewidywanym konfliktem zbrojnym pomiędzy Austrią a Rosją o Bośnię i Hercegowinę. (Ostatecznie do wojny nie doszło, ale most pozostał.) Wisłoka płynęła wówczas o kilkaset metrów bliżej Mielca, tuż przy wzniesieniu, na którym stał dwór właścicieli miasta (na mapie z 1850 r. "folwark nad brzegiem"), a nieco dalej - resztki zamku. W 2 połowie XIX w. Wisłoka systematycznie przesuwała się w kierunku zachodnim i zalewała coraz więcej gruntów Woli Mieleckiej. (Równocześnie oddalała się od Mielca.) Proces ten powstrzymało wybudowanie kilku tam przez Aleksandra Trzecieskiego - dzierżawcę Woli Mieleckiej. W tej sytuacji stary most stał się zbędny i został rozebrany. Drugi most (także drewniany) oraz drogę  wybudowano również przy współudziale austriackiego wojska w czasie I wojny światowej. Wielka powódź w 1934 r. poważnie uszkodziła go, ale wkrótce szkody naprawiono. W czasie wycofywania się wojsk niemieckich w sierpniu 1944 r.  został niemal całkowicie zniszczony. Naprawa w 1945 r. miała charakter prowizoryczny i już na wiosnę 1947 r. spiętrzone lody zerwały dwa przęsła od strony Mielca. Tę kolejną szkodę znów naprawiono w sposób prowizoryczny. Obawa przed następnymi zniszczeniami spowodowała wybudowanie w latach 1954-1956 kolejnego drewnianego, ale znacznie solidniejszego mostu, m.in. wzmocniono podpory drewniane stalowymi belkami B-6 (typu Barzykowskiego). Rozwój komunikacji drogowej, a zwłaszcza ciężkiego ruchu kołowego, wymusił wybudowanie w 1976 r. - obok starego mostu - nowego mostu całkowicie żelbetowego o 10 przęsłach i 11 podporach, długości 250 m, szerokości jezdni - 8 m i szerokości chodników 1,25 m po obu stronach jezdni. (Stary most został rozebrany w 1977 r.) Ostatni remont kapitalny przeprowadzono w 1998 r. Administracją mostu oraz prowadzącą przezeń drogą wojewódzką nr 984 Lisia Góra - Mielec zajmuje się Podkarpacki Zarząd Dróg Publicznych w Rzeszowie.



W roku 1869 dorzecze Wisłoki i okolic opisał m.in. Wincenty Pol:

- " Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowosiedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu "