Sejm 20 lutego 2009 roku uchwalił ustawę o funduszu sołeckim. Ma ona wejść w życie 1 kwietnia 2009 r. Przedstawiamy najważniejsze zasady jej funkcjonowania.
Fundusz sołecki tworzony jest przez radę gminy, która podejmuje uchwałę, wyrażającą zgodę, (bądź nie wyraża zgody) na wyodrębnienie w budżecie gminy środków na fundusz sołecki.
Rozstrzygnięcie rady gminy podejmowane jest do 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy. W roku 2009 rady gminy mają czas do 30 czerwca, aby przeznaczyć środki na fundusz sołecki.
Na co przeznacza się środki z funduszu
Ustawa z 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (dalej: ustawa o funduszu sołeckim) przewiduje, że środki z funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć określonych we wniosku sołectwa, które są:
• zadaniami własnymi gminy,
• służą poprawie warunków życia mieszkańców oraz
• są zgodne ze strategią rozwoju gminy.
Ponadto środki funduszu mogą być przeznaczone na pokrycie wydatków na działania, które zmierzają do usunięcia skutków klęski żywiołowej na podstawie ustawy z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej.
Warto nadmienić, że w ustawie o funduszu sołeckim wyraźnie wskazano, że nie jest on funduszem celowym.
Jak ubiegać się o przyznanie funduszu
Środki z funduszu przyznawane są w danym roku budżetowym. Warunkiem ich przyznania jest złożenie przez sołectwo wniosku do wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Ustawa o funduszu sołeckim określa elementy, które powinien zawierać wniosek. Są to:
• wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze danego sołectwa,
• oszacowanie kosztów przedsięwzięć,
• uzasadnienie.
Wniosek sołectwa uchwalany jest na zebraniu wiejskim z inicjatywy:
• sołtysa,
• rady sołeckiej lub
• co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa.
Ustawa o funduszu sołeckim wskazuje termin na przekazanie wniosku przez sołtysa wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Wniosek ten jest przekazywany do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy w celu uwzględnienia go w projekcie budżetu gminy.
Kiedy wniosek może zostać odrzucony
Pierwszym etapem rozpatrywania wniosku jest sprawdzanie go pod względem formalnym przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Jeśli złożony przez sołectwo wniosek:
• nie został uchwalony przez zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa,
• nie zawiera przewidzianych przez ustawę elementów,
• nie został złożony w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, na który może być przyznany fundusz
- wówczas jest odrzucany przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Odrzucenie wniosku następuje w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania. O odrzuceniu wniosku wójt (burmistrz, prezydent miasta) informuje właściwego sołtysa. Nie jest to jednak decyzja ostateczna. Sołtys może w terminie 7 dni od dnia otrzymania informacji o odrzuceniu wniosku z przyczyn formalnych podtrzymać wniosek, kierując go do rady gminy za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta). W przypadku podtrzymania wniosku przez sołtysa, rada gminy rozpatruje wniosek w terminie 30 dni od dnia jego otrzymania.
Obok możliwości odrzucenia wniosku przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), ustawa o funduszu sołeckim przewiduje możliwość odrzucenia wniosku sołectwa przez radę gminy. Radzie gminy została przyznana kompetencja w zakresie odrzucenia wniosku sołectwa ze względów merytorycznych.
Uchwalając budżet, rada gminy odrzuca wniosek sołectwa, gdy zamierzone zadania nie spełniają warunków określonych w art. 1 ust. 3 ustawy, a więc:
• nie są zadaniami własnymi gminy,
• nie służą poprawie warunków życia mieszkańców,
• nie są zgodne ze strategią rozwoju danej gminy.
Jaka jest wysokość środków na fundusz
Ustawa o funduszu sołeckim określa wysokość środków przypadających na dane sołectwo (art. 2 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim). W celu wyliczenia tej kwoty trzeba skorzystać ze wzoru (patrz wzór).
Kwotę bazową oblicza się jako iloraz wykonanych dochodów bieżących danej gminy za rok poprzedzający rok budżetowy o 2 lata oraz liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze danej gminy według stanu na 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o 2 lata, ustalonej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Wysokość środków na dane sołectwo nie może być większa niż dziesięciokrotność kwoty bazowej.
Liczbę mieszkańców sołectwa ustala się na dzień 30 czerwca roku poprzedzającego rok budżetowy. Liczbę tą określa się na podstawie prowadzonego przez gminę zbioru danych stałych mieszkańców.
W ustawie o funduszu sołeckim zaznaczono ponadto, że w razie niewykorzystania środków w roku budżetowym, wygasają one z upływem roku.
Rada gminy może zwiększyć środki funduszu ponad wysokość obliczoną na podstawie wzoru. Zwiększona wysokość środków funduszu nie jest wliczana do wydatków wykonanych w ramach funduszu, od których przysługuje częściowy zwrot.
Gmina może otrzymać zwrot części wydatków
Gmina otrzymuje zwrot z budżetu państwa części wydatków przeznaczonych na fundusz w formie dotacji celowej. Zwrot obejmuje wydatki poniesione w roku poprzedzającym rok budżetowy.
W ustawie o funduszu sołeckim określono wysokość zwrotu wydatków poniesionych w ramach funduszu. Wydatki te podlegają zwrotowi w wysokości:
• 30% wykonanych wydatków - dla gmin, w których kwota bazowa jest mniejsza od średniej kwoty bazowej kraju,
• 20% wykonanych wydatków - dla gmin, w których kwota bazowa wynosi od 100% do 120% średniej kwoty bazowej kraju,
• 10% wykonanych wydatków - dla gmin, w których kwota bazowa jest większa od 120% średniej kwoty bazowej kraju.
Średnia kwota bazowa kraju obliczana jest dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, ujętych w rejestrze terytorialnym, według stanu na 1 stycznia roku poprzedzającego rok budżetowy.
Ustawa przewiduje, że tryb zwrotu części wydatków gmin w ramach funduszu zostanie określony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w drodze rozporządzenia.